Method Acting là gì?
Method Acting là kỹ thuật diễn xuất mà người diễn viên áp dụng nhằm đạt sự đồng điệu về mặt cảm xúc với nhân vật họ đang diễn tả. Trong kỹ thuật này, diễn viên không đơn thuần “đóng giả” nhân vật, họ “trở thành” nhân vật.
Method Acting buộc diễn viên phải tự mình tìm kiếm trải nghiệm cảm xúc cá nhân như nhân vật trong phịm. Rất nhiều trường hợp, diễn viên phải sao chép các đặc tính, môi trường sống của nhân vật để thực sự trải nghiệm nó và biến nó thành của riêng. Nhiều trường hợp cực đoan thậm chí còn bỏ đói bản thân, tự cô lập mình với những người xung quanh để tìm kiếm cảm xúc.
Vì vậy, Method Acting trở thành một hành trình tự khám phá bản thân với người diễn viên khi họ lần lượt khai thác những góc khuất, những tầng cuối cùng bên trong thế giới nội tâm của chính họ.
Phương pháp này yêu cầu người thực hiện phải thực sự nhập tâm vào nhân vật. Từ giọng nói, cử chỉ hình thể, cảm xúc hay ký ức… mọi thứ đều phải khiến diễn viên như đang “trở thành” nhân vật, như đang có cho mình một cuộc đời thứ hai.
Nguồn gốc của kỹ thuật Method Acting
Cha đẻ của Method Acting là Constantin Stanislavski, sinh ra và lớn lên trong một gia đình quý tộc tại Nga. Với niềm đam mê trở thành diễn viên, ông đã cố gắng phát triển sự nghiệp và lập nên một rạp hát của riêng mình.
Ngoài diễn xuất, đạo diễn, dàn dựng các vở kịch thì ông luôn ghi chép cảm nhận, suy nghĩ về cách diễn xuất, quan sát các diễn viên nổi tiếng đương thời trên sân khấu.
Năm 1888, Stanislavski sáng lập Hội Văn hóa Nghệ thuật để giảng dạy về các ngành ca hát, múa, kịch, nhạc cổ điển. Những ghi chép kinh nghiệm của ông đã trở thành tiền đề cho giáo án diễn xuất theo “Hệ thống Stanislavski” hay còn gọi là “The System”.
Stanislavski đã cùng đoàn kịch nghệ của ông lưu diễn trên nhiều nước, đồng thời quảng bá phong cách diễn xuất The System. Giữa thập niên 20, Stanislavski đến Mỹ và mê hoặc các diễn viên trẻ Mỹ thời điểm đó.
Trong đoàn có hai học viên gồm Richard Bolesvky và Maria Ouspenskaya đã xin phép ở lại Mỹ, chính thức được xem như những giảng viên đầu tiên phổ biến nghệ thuật diễn xuất mới của Stanislavski tại đây.
Nhiều học viên sau khi tham gia khóa học đã chủ động tìm hiểu, nghiên cứu để bổ sung vào hệ thống lý thuyết diễn xuất của Stanislavski, trong số này đa phần là người gốc Do Thái sang Mỹ định cư. Trong số đó, ba người sẽ thay đổi bộ mặt ngành điện ảnh lần lượt là Lee Strasberg, Stella Adler và Harold Clurman.
Method Acting và cuộc cách mạng điện ảnh
Năm 1931, chính ba cái tên kể trên đã thành lập The Group Theatre, tạo được tiếng vang lớn nhưng phải đóng cửa sau 10 năm hoạt động vì điều kiện kinh tế và tranh chấp nội bộ.
Đến năm 1947 Robert Lewis, Elia Kazan và Cheryl Crawford thành lập trường đào tạo diễn viên nổi tiếng Actor Studio ở New York (về sau Lee Strasberg và Stella Adler cũng gia nhập). Mục đích là cùng nghiên cứu, chỉnh sửa và phổ biến phương pháp diễn xuất mới với tên gọi “Method Acting” dựa trên nền tảng hệ thống Stanislavski.
Một thời gian sau, quan niệm “cảm xúc từ ký ức” của trường phái Method Acting đã gây nên sự bất đồng ý kiến giữa Lee Strasberg và Stella Adler.
Stella Adler quan niệm rằng với tư duy dùng “cảm xúc từ ký ức” đôi khi sẽ gây hại cho tinh thần của diễn viên. Đặc biệt khi thể hiện những cảm xúc đau buồn, bà cho rằng cuộc đời con người không phải ai cũng có đủ kinh nghiệm hoặc cảm xúc trải qua tất cả những sự việc trong cuộc sống. Nếu chỉ đi theo việc phát huy “cảm xúc từ ký ức” sẽ tạo sức ép vô tình làm giới hạn năng lực người diễn viên.
Chính vì vậy bà đưa ra luận điểm có thể tận dụng “trí tưởng tượng” và “sự sáng tạo” hoặc tạo ký ức giả để “đặt ví dụ” như thể bản thân là nhân vật nào đó, đang thực sự ở trong hoàn cảnh đó thì sẽ có suy nghĩ gì, hành động ra sao? Đây chính là ý nghĩa của từ “What If” mà Stella Adler đưa ra để thay thế cho quan điểm vận dụng “cảm xúc từ ký ức”.
Riêng Lee Strasberg và vài người tại Actor Studio cho rằng nếu làm vậy thì không theo đúng bài bản chính thống của trường phái Stanislavski.
Sau đó Stella Adler đã đích thân sang Paris để gặp “sư phụ” Stanislavski nhằm mục đích được tiếp thu ý kiến, và chính ông đã công nhận đồng ý với Stella Adler về tầm quan trọng của “trí tưởng tượng” và “sự sáng tạo” trong diễn xuất.
Điều này chứng minh tư duy của Stella Adler là chính thống và vẫn thuộc hệ thống diễn xuất Stanislavski. Bà quay về New York tách khỏi Actor Studio và thành lập trường Stella Adler Conservatory chính thức giảng dạy kỹ thuật diễn xuất Method Acting.
Các yếu tố cốt lõi của Method Acting
Xua tan căng thẳng
Theo Strasberg, các diễn viên phải như một tờ giấy trắng trước khi hóa thân vào cuộc đời của nhân vật. Để làm được điều đó, diễn viên trước hết phải hiểu chính mình: hiểu điều gì đang làm họ căng thẳng và giải phóng nó khỏi cơ thể.
Tập trung
Sau khi đã giải tỏa được căng thẳng, các diễn viên được khuyến khích tiếp thu thế giới theo cách khác – ví dụ như tập trung vào những âm thanh cụ thể hoặc loại bỏ những âm thanh khác.
Sự chú ý cao độ đến các giác quan giúp các diễn viên tái tạo lại những kích thích đáng tin cậy trong tác phẩm của họ. Các loại bài tập tương tự được thực hiện với thị giác, xúc giác và thậm chí cả vị giác.
Ký ức giác quan
Một khi các giác quan được hòa hợp, các diễn viên chuyển sang dạng ký ức giác quan, hay trước đó Stanislavski gọi là trí nhớ tình cảm. Đây là một quá trình trong đó diễn viên rút ra những ký ức về trải nghiệm cá nhân để tạo ra phản ứng chân thật khi biểu diễn.
Nhận dạng và sao chép
Khả năng xác định và sao chép sẽ mang lại cho diễn viên quyền tự chủ nghệ thuật. Strasberg tin rằng thay vì trở thành một con rối, Method Actor có thể ảnh hưởng đến bản chất của tác phẩm nhiều như biên kịch hoặc đạo diễn.
Những Method Actor nổi tiếng trên màn ảnh
Dưới đây là 4 cái tên nổi bật nhất từng áp dụng Method Acting thành công mà tôi biết, như sau:
Christian Bale
Người hâm mộ nam diễn viên Christian Bale chắc hẳn đã nhiều lần đứng ngồi không yên vì thấy thần tượng mình thay đổi cân nặng như thay áo.
Để vào vai trong The Machinist, Bale chỉ ăn 1 quả táo mỗi ngày và giảm tới 27kg trong vòng 4 tháng. Sau khi bộ phim kết thúc, Bale lại tiếp tục tăng tới gần 20kg chỉ trong 6 tuần để chuẩn bị cho Batman Begins.
Marlon Brando
Marlon Brando là một trong những thế hệ tiên phong áp dụng Method Acting. Ông là học trò của Stella Adler và được công nhận là một trong những Method Actor giỏi nhất mọi thời đại.
Báu vật của ông – kỹ thuật Method Acting đã tạo cảm hứng và đam mê cho những thế hệ sau. Một trong số đó không ai khác chính là Robert De Niro.
Robert De Niro
Từng được xem như là diễn viên người Mỹ vĩ đại nhất kể từ thời Marlon Brando, ông cũng là truyền nhân xuất sắc của kỹ thuật Method Acting.
Sự nghiệp nam diễn viên bắt đầu có tiếng vang từ giải Oscar Nam phụ xuất sắc cho vai diễn Don Vito thời trẻ trong The Godfather II. Để hóa thân vào vai ông trùm Vito Corleone, Robert De Niro đã dành hơn bốn tháng tới Sicily (quê hương của Bố già trong phim), để sinh sống, học tiếng Ý cùng với thổ ngữ địa phương.
Khi tham gia bộ phim Raging Bull, Robert De Niro đã tăng hơn 27kg, tập luyện để có thân hình rắn chắn khỏe mạnh, đồng thời học đánh quyền anh, tham dự thi đấu vài trận theo thể thức bán chuyên.
Adrien Brody
Tài tử Adrien Brody, người giành giải Nam diễn viên xuất sắc nhất tại Oscar 2002, đã làm mọi cách để “trở thành” nhân vật nghệ sĩ dương cầm Władysław Szpilman trong The Pianist.
Anh nhịn đói thường xuyên để có thân hình gầy guộc, dáng vẻ hốc hác trước và trong khi nhập vai. Brody thậm chí còn “điên” tới mức bán cả nhà cửa, xe cộ lẫn chia tay bạn gái để trải nghiệm cảm giác của một người mất đi tất cả mọi thứ!
Xem thêm: Những Kiểu Diễn Xuất Khác Nhau Trong Phim
Method Acting có nguy hiểm không?
Về cơ bản, Method Acting giúp diễn viên hoàn toàn tập trung vào vai diễn và lột tả nó chân thực nhất có thể. Tuy nhiên lịch sử điện ảnh cũng chứng kiến không ít trường hợp diễn viên quá nhập tâm vào vai diễn tới nỗi suy nhược, ám ảnh hay thậm chí là bị nhân vật “ám” trở lại.
Hãy xét qua trường hợp của nam diễn viên nổi tiếng Leonardo DiCaprio. Leo bắt đầu sự nghiệp vào năm 1979, thành công vang dội từ khi còn rất trẻ với vai diễn để đời trong Titanic và chễm chệ trên đỉnh suốt tới nay.
Tuy nhiên, phải mãi tới năm 2016 vừa qua Leo mới nhận được giải Oscar đầu tiên khi truyền thông và báo chí dễ dàng chỉ ra những hy sinh mà anh có cho vai diễn.
Để nhập vai trong The Revenant, Leo đã suýt chết vì cố gắng tắm trong sông băng, ăn gan bò mộng sóng mặc dù anh là người ăn chay và ngủ bên trong xác động vật.
Ta chẳng biết anh có “suýt chết” thật hay không, nhưng hệ quả của Method Acting là có thật. Và đôi khi nó nghiêm trọng hơn ta tưởng.
Khi tôi nói nghiêm trọng ở đây, có lẽ sẽ phải kể đến trường hợp của cố diễn viên Heath Ledger. Ledger đã vận dụng Method Acting tới tầm thượng hạng với vai diễn Joker, thế nhưng nó lại phản tác dụng.
Khi được chọn thủ vai Joker, nam diễn viên đã tự giam mình trong một khách sạn tại London suốt 3 tháng.
Anh tưởng tượng mình là Joker rồi viết nhật ký, thử nghiệm giọng nói nhân vật nhằm tìm ra hình ảnh cụ thể của một gã sát nhân điên loạn.
Vì quá nhập tâm vào vai diễn, anh đã trở thành chính nhân vật Joker – và không thể tách nó ra khỏi đời sống thực.
Hệ quả như chúng ta đều biết, Ledger bị suy nhược cả về tinh thần lẫn thể chất, dẫn đến cái chết vì uống thuốc ngủ quá liều của anh vào năm 2008.
Natalie Portman cũng sử dụng Method Acting nhưng rất hiểu sự nguy hiểm của nó. Để chuẩn bị cho vai diễn trong Black Swan, cô đã phải giảm 9kg bằng việc chỉ ăn mỗi cà rốt, hạnh nhân và dành 8 tiếng mỗi ngày để tập luyện.
“Có những đêm mà tôi nghĩ rằng mình có thể sẽ chết thật,” Portman chia sẻ trên tờ Entertainment Weekly. “Đó là lần đầu tiên tôi hiểu được rằng bạn có thể bị cuốn vào một vai diễn một cách thái quá và nó có thể kéo bạn xuống vực thẳm.”
Bạn thấy đấy, Method Acting có thể được xem như một “con dao hai lưỡi”, và việc quá dấn thân hay lệ thuộc vào nó có thể khiến mọi việc tồi tệ hơn một cách rõ ràng.
Chính các diễn viên trực tiếp áp dụng Method Acting cũng phải công nhận một điều rằng: nhập tâm là cần thiết nhưng phải có điểm dừng.
Sẽ chẳng hay ho gì nếu bạn để vai diễn của mình “lấn át” ngoài đời thực.
Xem thêm: 8 Điều Cần Ghi Nhớ Để Diễn Xuất Tự Nhiên Hơn
Truyền thông và báo chí đã thay đổi quan niệm về Method Acting như thế nào?
Thời kỳ hoàng kim của Method Acting chứng kiến sự nổi lên của những diễn viên huyền thoại như Marlon Brando, James Dean, Robert De Niro và nó liên tục đem về những giải thưởng diễn xuất danh giá cho những diễn viên này.
Tờ Atlantic bình luận, “Bằng cách đi theo Method Acting, một diễn viên có thể khiến cho những nỗ lực của họ dễ nhìn thấy và dễ được công nhận hơn”. Tại sao lại không công nhận cho được, khi mà họ bỏ cả ăn, giam mình trong phòng hay trải qua muôn vàn thử thách để nhập tâm vào vai diễn ấy?
Với sự bùng nổ của truyền thông, không chỉ giới chuyên môn mà độc giả sẽ còn phát cuồng hơn cả với những nỗ lực đang được báo chí ca tụng rần rần (mà hoàn toàn có thể là chủ ý) ấy.
Đây được xem là một dấu hiệu xấu cho ngành diễn xuất toàn cầu.
Công chúng cho rằng một diễn viên không giảm cân, tăng cân, không chấp nhận thay đổi ngoại hình hay tự làm khổ chính mình, tức là người đó không thực sự diễn xuất – vì không dám hy sinh cho nghệ thuật.
Ngược lại, chỉ cần diễn viên phô ra được họ đã hy sinh những gì, họ đã đánh đổi ra sao và công chúng sẽ nhiệt liệt hoan nghênh và thầm nghĩ: thế mới là diễn chứ!
Nãy giờ đã nói nhiều về các trường hợp diễn viên áp dụng Method Acting thành công, giờ hãy thử nghe qua một quả “bom xịt” nhé: nhân vật Joker trong Suicide Squad của Jared Leto.
Joker của Jared Leto – Một chú hề đúng nghĩa
Vượt qua cái bóng Joker mà Heath Ledger để lại là một việc rất khó – và trọng trách dồn lên vai Leto trong dự án này lớn hơn bao giờ hết.
Để làm được điều này, anh cũng cố gắng nhập tâm vào nhân vật Joker bằng cách… tặng các bạn diễn của mình bao cao su đã qua sử dụng, một con heo chết hay một con chuột còn sống nhăn răng.
Trên phim trường, Leto cư xử như Joker, liên tục xem đi xem lại video giết người dã man để “thoải mái với bạo lực”.
Chẳng phải nói, báo đài ca tụng rần rần và Leto của chúng ta được tung hô lên tận mây xanh. Tuy nhiên, điều này cũng vô tình đẩy kỳ vọng của khán giả vào vai diễn Joker lên nhiều lần. Và kết quả ra sao?
Bất chấp những nỗ lực ấy, Suicide Squad ra mắt và nhận về số điểm IMDb là 5.9/10, độ tươi 26% trên Rotten Tomatoes và vô số lời chê bai xen lẫn bày tỏ thất vọng của khán giả.
Trong phim, Joker của Leto chỉ xuất hiện trong khoảng thời gian rất ngắn nhưng cũng chẳng để lại được điểm nhấn, trở thành một vết nhơ khó gột rửa trong sự nghiệp diễn xuất của nam diễn viên.
Tổng kết
Method Acting là một kỹ thuật thượng hạng và không phải ai cũng nắm bắt được nó. Tuy nhiên, truyền thông đã bóp méo giá trị của kỹ thuật này và khiến nó phổ biến tới mức như rau củ bày bán trong siêu thị.
Lần tới, nếu bạn có thấy lều báo nào đăng tin diễn viên này kia áp dụng Method Acting rồi nhịn ăn, làm mấy trò điên khùng thì cũng khoan tung hô đã.
Hãy để màn trình diễn của họ chứng minh thực lực.
Nếu đã để bị gắn mác Method Acting, sàn diễn sẽ trở thành ván cược. Một là diễn tốt và được tung hô lên tới mây xanh, hai là diễn tệ và nhận vô số gạch đá về người.
Bởi trường hợp như Joker của Jared Leto không phải hiếm. Và dù kết quả có như nào, hãy giữ kỳ vọng của bạn ở mức vừa đủ để tránh những bực bội không cần thiết.
Tôi thường có thói quen "sưu tầm đồ cổ", tức là tôi sẽ xem đi xem lại vài bộ phim cũ rích để biết được thế hệ đi trước đã từng đỉnh thế nào. Không CGI, mọi ánh mắt dồn về khả năng diễn xuất của diễn viên.
Bạn có thể thử. Dù thế nào thì cũng xin chúc bạn luôn tìm được những giây phút xem phim sảng khoải, dù là nhỏ nhoi trong thế giới bận rộn này!
Một số bài viết khác cùng chủ đề
1/ Trở Thành Diễn Viên Có Những Ưu Và Nhược Điểm Gì?
2/ “Nữ hoàng” Helen Mirren Tiết Lộ 4 Bí Quyết Giúp Chọn Kịch Bản Mát Tay Và Vai Diễn Để Đời!
3/ Helen Mirren: Từ Vũng Bùn Tai Tiếng Tới Danh Hiệu “Nữ Hoàng Không Ngai”
